3.DÜZ BASKI RESİM
Tarihsel Gelişim
Prag’lı sanatçı Alois Senefelder(1771-1834), aynı dönemde Simon Schmid tarafından taş üzerine indirgeme metodu ile uygulanan, poliotografi taş baskı tekniğini geliştirerek bugünkü litografi tekniği ortaya çıkmıştır.Litografi tekniğini ilk sanatsal amaçlı kullanımını teşvik eden kişi, François Johannot olmuştur.
1808 yılında, Marsilya’da doğan Honore Daumier, taş üzerinde inanılmaz bir akıcılığa ulaşmış ve kendisini litografiye adamış bir sanatçıdır. Henri de Tolouse Lautrec’in gösteri sanatlarına olan tutkusu, onu yeni bir sanat formu yaratmaya itmiştir. Gösteri sanatlarında kullanılacak olan bu yeni sanat formu olan poster, sanatçının yeteneği ve renkli taş baskı uygulamalarındaki ustalığı, onun sanatının bugüne kadar gelmesine ve eserlerinin bu alanda çok önemli örnekler olarak kabul edilmesine neden olmuştur. 1891 yılında yapmış olduğu “La Goulue at the Moulin Rouge” ilk renkli taş baskı eseridir.
Camille Pissarro,Edgar Degas, Vincent Van Gogh, Paul Gaugin, Auguste Renoir ve Paul Cezanne gibi ressamlar, resimlerinde yakaladıkları temaları birebir litografi tekniği ile tekrar çalışmışlardır.
İspanya’da ise, Jose Maria Cardano 1819’da ilk litografi atölyesini kurmuştur.Goya, litografi tekniğiyle “The Monk”,”The Descent to Hell”, “The Duel” ve sanatının doruğunda olduğu dönemde “ The Bulls of Bordeaux” adlı dört litografiden oluşan seriyi yapmıştır.
Almanya’da yüzyılın sonlarına doğru, dışavurumcu anlayışta “Çığlık” ve “Madonna” gibi eserler veren Edvard Munch, renkli litografi tekniği ile baskılar yapmıştır.
Rusya’da ağaçbaskıdan sonra taş baskı ikinci önemli teknik olarak karşımıza çıkar. Boklevski ve Lebedev, çalkantılı Rusya’yı (1860) bu teknik ile resmetmişlerdir.
20 yüzyılın başında Pablo Picasso, yeni imge ve formalrını yaratmada önemli bir araç olarak gördüğü Litografi tekniğini seçmiştir. Siyah beyaz ağırlıklı baskılar yapan Henri Matisse ve renkli baskı çalışmalarında Joan Miro litografi tekniğini ustalıkla kullanmışlardır.
Düz Baskı Teknik Uygulamaları
Temelinde, su ve yağın ayrışması prensibiyle çalışan bu baskı tekniği, matbaacılıkta ofset baskı olarak karşımıza çıkar. Baskı plakası üstünde yükseklik ve çukur bulunmadan yüzeyi hassaslaştırıp boya alıcı bölümler oluşturarak yapılan baskıdır. Çinko, alüminyum, bakır ve taşın kullanıldığı bu yöntemde baskı yüzeyinde hiçbir yükseklik farkı yoktur.
A.Litografi (Taş Baskı): Bu tekniğin desen çizimi ile pek çok ortak yanı vardır. Sanatçı yağlı bir kalem ve yağlı bir baskı mürekkebi seçer. Üstü iyi düzeltilmiş özel taştan bir blok hazırlar. Ana ilke su ve yağın birbiriyle karışmamasından kaynaklanır. Desen taş zemine yağlı kalemle çizilir, taş ıslatılır. Yağlı desen çizgileri suyu kabul etmez ancak rulo ile sürülen yağlı mürekkebi desenin yağlı çizgileri kabul edecek, ıslak kısımlar açık kalacaktır. Kağıt taş zemine yatırılır ve baskı yapılır. Her renk için ayrı taş kullanılır.
B.Ofset Baskı (Ofset-Lito): Litografinin gelişmiş biçimidir. Yine yağ ve su temeline dayanır. Taşın yerini çinko, alüminyum, bakır vb metal yüzeler almıştır. Sanatçı imgeyi doğrudan metale çizip boyayarak bu tekniği taş baskıda olduğu gibi kullanır. Günümüzde bu teknikle de özgün baskı üretilmekte, ayrıca bu teknikte fotoğrafik yöntemler de uygulanabilmektedir.
Monotipi Baskı Tekniği
Sayılan tekniklerin dışında, Monotipi baskı tekniğinde, pürüzsüz bir yüzeye boyayla desen uygulanır ve kağıda baskısı alınır . Monotipi baskı tekniğinde, baskıdan sadece bir adet alınması sözkonusudur.
3.ŞABLON BASKI RESİM
Tarihsel Gelişim
Serigrafi, ipek baskı, filmdruk, şablon baskı gibi farklı isimlerle de anılan elek baskı tekniği şablon yöntemi olarak karşımıza çıkar.
En eski mağara duvarlarında bulunan el baskılarının şablon baskı olduğu düşünülür.
M.S 500-1000 yılları arasında, Buda’nın resimlerini çoğaltmak amacıyla Uzak Doğu’da şablon yöntemi kullanılmıştır.ancak şablon hazırlanırken ve boyanın sürülmesi sırasında kopmaların olması ve fazla detaylı tasarımların kolayca kesilememesi gibi sorunlar yaşanmaktaydı. Bu sorunların çözülmesi için Japonlar, Günümüz sanatçıları tarafından Kullanılan eleklere çok benzer ipek, naylon veya polyesterden elekler geliştirmişlerdir.
1907 yılında, Manchester’li Samuel Simon , domuz kılı fırça yardımı ile ilk kez tahta bir çerçeveye gerilmiş ipek kullanarak boyayı aktarmıştır. William Morris ise bu tekniği en kapsamlı kullanan ilk sanatçı olmuş ve zamanla İngiltere ve Fransa’da sanatçılar tarafından tercih edilen bir teknik olmuştur.
Avrupa’nın ipekbaskı ile tanışması Avrupalıların 19.yy’ın ikinci yarısından itibaren Japon kültürü ile ileri derecede ilgilenmeye başlamsı ile gerçekleşmiştir.
1914 yılınsa, Amerikalı John Pilsworth, çok renkli ipek baskı tekniği olan selectasine metodunu bulmuştur.. 1915 yılında da ilk foto-grafik tekniği, Amerika’da gerçekleştirilmiş ve Birinci Dünya Savaşı sırasında bayrak, flama basımında kullanılmıştır.
Bu gelişmelerle birlikte baskı kalitesinin yetersiz ve yavaş oluşu, boyanın zor kuruması gibi olumsuz teknik özellikleri giderebilmek için Amerikalı Ovens, 1925 yılında ilk ipek baskı makinasını icat etmiş, kalıbı fotomekanik yöntemiyle meydana getirmiştir.
1945’den sonra tekniğe ilgi duyan sanatçıların sayısı artmış, Amerika’daki gelişmeler Avrupa’da da yaşanmaya başlamıştır.
1950’lerde şehir kültüründe yer alan imgelerle ilgilenen Pop Art akımı, bu imgeleri çoğaltmada en uygun yöntem olarak ipek baskı tekniğini benimsemiştir. Parlak, düz renkler, cesur ve rahat biçimler yakalanabilmesi, hans Arp, Joseph Albers, Wili Baumeister, Jackson Pollock, Andy Warhol, Victor Vasarely, Robert Rauschenber, Roy Lichtenstein, Jasper Jones, George Hamilton, Marcel Duchamp gibi sanatçıları bu teknik ile eserler üretmete itmiştir.
Şablon Baskı Teknik Uygulamaları
A.Elek Baskı (İpek Baskı): Günümüzde en yaygın olanı ipek baskıdır. Tahta çerçeveye gerilmiş özel ince kumaşın baskı yapılacak kısımları açık bırakılarak diğer kısımları maskelenir. Mürekkep sıyrılarak sıvandığında basılan desenin açık bırakılan kısımlardaki ince dokudan aşağıya , kağıt üzerine geçer. Basılan desenin kenarlarında iper dokusunu görmek mümkündür. Her renkli değişik desen için ayrı ipek kalıp yapılır.
B.Şablon Baskı: Serigrafi tekniğinin basit ilkeleri maskelemedir. Karton, metal, plaka gibi malzemeler üzerine istenilen desenler çizilerek kesilir. Maskeleme kartonu kağıt üzerine konur, mürekkep sürüldüğünde oyup çıkartılan kısımlardan geçen mürekkep kağıdı boyar.
Kaynak: İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi
Üçüncüi bölüm sonu!…
baskı teknikleri (IV) sayfası için tıklayınız…Baskı Teknikleri yazı dizimiz dört bölümden oluşmaktadır
