Diğer Özgün baskı Teknikleri
SANATSAL BASKI ( Fine Art Print)
Özgün baskı eser üretiminde sürecin iki farklı aşaması vardır. Birinci aşama sanatçının bizzat yürütmesi zaruri olan süreçtir. Sanatçı kullanılacak tekniğe uygun biçimde eserin kalıbını farklı araçlar ile hazırlar ve sonrasında sonucun yetkinliğine göre seçerek E/A (epreuve d’artiste) ya da A.P. (Artist Proof) olarak imzalayacağı renk ve baskı denemeleri yaparak kalıbını, kendi belirleyeceği rakamda çoğaltılmak üzere hazır hale getirir. Bu aşamada ortaya çıkan eserlerden nihai sonuç olarak yetkin ve uygun gördüklerini en fazla 10 adede kadar olmak üzere seçer ve sanatçı deneme baskısı olarak numaralandırıp imzalar, daha fazlası var ise bu baskılar imha edilir.
Bu aşamadan sonra ise baskı örneği hazır olan ve nihai olarak baskıya hazır hale getirilen kalıp ile belirlenen sayıda eser çoğaltma eylemi bizzat sanatçı tarafından yapılabileceği gibi yetkin atölye koşullarında sanatçının asiste ettiği bir teknik eleman tarafından da yürütülebilir.
Sonucunda ise üretilen eserler, önceden belirlenen sayılar çerçevesinde seçilir, numaralandırılır, sanatçı tarafından imzalanır ve eğer kalan eser var ise bunlar atölyenin gözetiminde imha edilir, ardından orijinal kalıp da bir daha kullanılamayacak biçimde imha edilir.
İşte kalıbın imhası noktasında, geçmişte büyük ressamların bizzat kendileri tarafından hazırlanmış olan, malzeme olarak da mukavim metallerden hazırlanıp, zaman içinde de tahrip olmamış kalıplar var ve saklanmış ise – bu fiiller yetkili kurumlar ki bunlar genelde o sanatçıya ait atölyenin vefatından sonra da varisleri tarafından yaşatılması ile ya da kamusal olarak müzeye dönüştürülmesi ile mümkün olabilmektedir – bu kalıplardan yetkili olan kurum tarafından yeniden baskı yapılması ve aynı bir az önce saydığımız etik kriterler çerçevesinde numaralandırılarak hazırlanması şeklinde üretimi gerçekleşen eserler mevcuttur. Bunlar genelde “sanat baskısı” ya da “müze baskısı” olarak dünyada müze koleksiyonlarına sunulan eserlerdir. Bu eserlere en iyi örnek verebileceğimiz baskı resimler; Rembrant, Goya, Picasso gibi isimlere ait gravür eserlerdir.
Bunun dışında, yine yaşayan sanatçıların, eserin çoğaltım süreci öncesinde gelişen teknolojilerin de yardımı ile eserlerinin ilk örneğini; bir çeşit geleneksel baskı tekniklerindeki E.A. ya da A.P. baskı sürecinde yaptıkları gibi kendileri eser üzerinde çalışarak, çoğaltıma uygun hale getirmeleri ve ardından yine yetkili ve akredite atölyelerde teknolojinin sunduğu yeni imkanlar ile nihai malzemesi aynı geleneksel baskı tekniklerindeki gibi olan, onlarda kullanılan baskı boyaları – ki kimi zaman çok daha kaliteli ve yüz yıllarca dayanabilen özel boya pigmentlerini mümkün kılabilmektedir bu teknolojik imkanlar – ve el yapımı doğal pamuk kağıtlar üzerine gerçekleştirilebilmektedir. İşte bu baskı eserler de sanatçıların bizzat eserlerin nihai sonuçlarını gözeterek ve bizzat kendileri tek tek numaralandırıp imzalayarak yine “sanat baskısı” kavramı altında sınıflandırılan eserler olarak üretilmektedirler.
Başka bir deyişle; yeni teknolojik imkanların sunduğu olanaklar çerçevesinde, ilk çoğaltıma hazır eseri üretme sürecinin bizzat yaşayan sanatçı tarafından yürütüldüğü, kontrol ve onayının yine sanatçı tarafından takip edildiği ve verildiği, çoğaltım aşamasının atölye tarafından sürdürüldüğü, sonucunda üretilen eserlerin ki burada en önemli ve altı çizilmesi gereken husus şudur; bu eserler, geleneksel teknikler ile üretilen eserlerin boya ve kağıt malzeme kalitelerinin de üzerinde bir kalite taşımaktadır, eserlerin yine sanatçı tarafından bizzat tek tek onaylanması, numaralandırılması ve imzalanması ile hazır hale getirildiği bu eserler “fine art print” ya da “sanat baskısı” olarak nitelendirilmektedir.
Dolayısı ile “sanat baskısı” kavramı altında ifade edilen eserler de “özgün baskı eser” niteliğinin altında sınıflandırdığımız, üretim sürecinin farklılığından dolayı ismen ayrılan, nihai sonucunun sanatsal niteliğinin ve fiziksel niteliğinin denk olduğu orijinal eserlerdir.
Bir sanat eserinin değerini belirleyen faktör; sanatçının yaratım sürecinde henüz somut bir varlık kazanmamış olan bir görsel olgunun ne şekilde ve hangi araçlarla vücuda geldiği değil, sanatçının nihai sonuçtan tatmin olarak eserinin altına imzasını atacağı bir nitelikte üretilmesidir. Dolayısı ile sanatçı hangi tekniklerle ve araçlarla bu sonucu elde ederse etsin, kıymeti belirleyen faktör sanatçının o görüntüyü izleyiciye aktarmasındaki araç değil, asıl amaç olan eserin vücuda gelmesini sağlayan sanatçıdaki kaynağıdır.
Baskı teknikleri yazı dizimiz burada son buldu. Umarım sizler için yararlı olmuştur.
Kaynak: İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi
