İnternet bağlantısını sağlayan modem, analog ve dijital sinyaller arasında çeviri yapan bir cihazdır. Modemler bilgisayar veya yönlendiriciye gelen dijital veriyi analog telefonsinyaline (veya tersini) dönüştürerek, uzak noktalara veri iletimi sağlar. Günümüzde bakır hattı (ADSL/VDSL), fiber optik, kablo ve hatta uydu gibi farklı fiziksel ortamlar üzerinden yüksek hızlarda internet sağlamak için çeşitli modem teknolojileri kullanılır.

Modem Türleri

Dahili (internal) modemler, bilgisayarın ana kartına takılan kartlar şeklinde çalışır ve bilgisayarın güç kaynağını kullanır.

Harici (external) modemler ise kasanın dışında ayrı bir kutu olarak bulunur ve Ethernet veya USB kablosu üzerinden bilgisayara bağlanır. Harici modemlerde genellikle güç girişi ve durum göstergeleri (ışıklar) bulunur. Dizüstü bilgisayarlarda kullanılan PCMCIA modemler kredi kartı boyutunda kartlardır.

Ses modemleri (voice modems) ise telefon hattı üzerinden hem veri hem ses iletebilen özel modüllerdir.

Modemler ayrıca bağlantı teknolojisine göre de gruplandırılır: Örneğin ADSL/VDSL modemler bakır telefon hattı üzerinden genişbant sunarken, kablo modemler koaksiyel kablo, fiber modemler ise ışık taşıyan fiber kablo kullanır.

Kablolu ve Kablosuz Bağlantı Türleri

Kablolu bağlantılar arasında ADSL/VDSL (telefon hattı) en eski çözümlerden biridir; örneğin Türkiye’de ADSL genellikle 24 Mbps’ye kadar, VDSL ise ~100 Mbps’ye kadar hız sağlayabilir. Kablo internet (coax kablo) daha geniş bant sunar ancak bant paylaşımı nedeniyle yoğun saatlerde yavaşlayabilir. Fiber optik bağlantılar cam fiber ile ışık hızında veri iletir; Fiber internet genellikle simetrik ve gigabit seviyelerinde hızlar sunar.

Kablosuz bağlantılar ise hem yerel ağda hem de geniş alanlarda kullanılır. Yerel ağa yönelik Wi-Fi (802.11) standartları (örneğin 802.11n/ac/ax) cihazları router’a bağlar; yeni Wi‑Fi 6/7 standartları gigabit hızlara ve çok kullanıcılı iletişime imkân verir. Hücresel ağ teknolojileri 3G/4G/5G ise mobil internet sunar: 5G şebekeleri 4G’ye kıyasla 10–20 Gbps’e varan zirve hızlar ve milisaniye altı gecikme hedefler. Sabit kablosuz internet (örneğin 4G/5G baz istasyonları üzerinden) kablosuz ev interneti çözümü sunar; fiber veya kablo altyapısı olmayan bölgelerde DSL veya uydu alternatifinden daha yüksek hız ve kararlı bağlantı sağlayabilir.

Uydu interneti (örneğin Starlink gibi alçak yörünge uyduları) ise dünyanın her köşesine ulaşabilen bir altyapıdır; Starlink kullanıcıları güncel olarak onlarca ila yüzlerce Mbps hız ve ~20–40 ms arası gecikme elde edebilmektedir. Ancak geleneksel jeosenkron uydulu internet (600 ms üzeri gecikme) yüksek gecikme ve kota sınırlamaları barındırır

Veri Aktarım Protokolleri

Farklı iletişim katmanlarında çalışan birçok protokol vardır:

  • Dosya transfer protokolleri: XModem ve ZModem, eski dönemlerde modem üzerinden dosya göndermek için kullanılmıştır. XModem (1977) 128 baytlık paketler halinde blok transferi yapar; ZModem (1986) ise yeniden başlatılabilir transfer ve otomatik bağlantı özellikleri sunar. Günümüzde FTP (File Transfer Protocol), sunucu-müşteri modelinde dosya transferi için kullanılır.
  • Taşıma katmanı protokolleri: TCP (Transmission Control Protocol), bağlantı tabanlıdır ve paketleri sıralı ve eksiksiz iletmek için onay (ACK) mekanizması kullanır. Bu sayede güvenilir bağlantı sunar ancak ek başlık bilgisi nedeniyle UDP (User Datagram Protocol) kadar hızlı değildir. UDP ise bağlantısızdır; başlıkları küçüktür, hata düzeltme yapmaz ve verimi arttırmak için tercih edilir (örneğin canlı video, ses akışı gibi düşük gecikmeli uygulamalarda).
  • Uygulama katmanı protokolleri: HTTP (Hypertext Transfer Protocol), web sayfalarını sunucu ve tarayıcı arasında taşımak için kullanılan standart protokoldür. HTTPS, HTTP’nin TLS/SSL ile şifrelenmiş versiyonudur; günümüzde dünya genelindeki web trafiğinin çoğunluğunda (yaklaşık %85) HTTPS kullanılır. Telnet eski bir uzaktan terminal erişim protokolüdür ancak şifreleme içermediği için güvenli değildir; günümüzde SSH (Secure Shell) tarafından ikame edilmiştir. Telnet port 23, SSH port 22 üzerinden çalışır; SSH tüm iletişimi şifreli hale getirir.

Aşağıdaki özet tabloda bazı yaygın protokollerin türü ve kullanım alanları gösterilmiştir:

ProtokolKatman/TipÖzelliklerKullanım Alanı
XModem/ZModemDosya TransferSeri bağlantılı, yeniden başlatma yok/varModem üzerinden dosya transferi
FTPUygulamaTCP port 21, parola korumasızSunucu-müşteri dosya transferi
HTTP/HTTPSUygulamaTCP port 80/443; HTTPS şifreliWeb sunucuları ve tarayıcılar
Telnet/SSHUygulamaTCP port 23/22; SSH şifreli, Telnet değilUzaktan terminal erişimi
TCP/UDPTaşımaTCP: bağlantı tabanlı/UDP: bağlantısızİnternet veri iletimi, uygulama protokolleri

İnternetworking Kavramı

Internetworking, farklı ağların birbirine bağlanması işlemidir. Birden fazla ağ birbirine router veya köprü cihazlarla bağlanınca, bu sistem bir “internetwork” (internet) oluşturur. Örneğin bugün kullandığımız İnternet, birçok farklı fiziksel ağın IP protokolüyle birleştirilmesiyle oluşan global bir internetwork’ün en belirgin örneğidir. Her ağ, bağlı olduğu diğer ağlardaki cihazlarla IP adresleme ve yönlendirme protokolleri sayesinde iletişim kurabilir.

Yönlendiricilerin (Router) İşlevleri

Yönlendirici (router), birden çok ağı birbirine bağlayan ve gelen veri paketlerini hedeflerine doğru ileten cihazdır. Router her paketin IP başlığındaki hedef adresi inceler ve sahip olduğu yönlendirme tablosuna göre paketi uygun çıkış arayüzüne aktarır. Evlerde kullanılan tipik Wi-Fi yönlendiricileri, gelen genişbant bağlantısını birden çok cihaza paylaştırır, DHCP sunucusu olarak IP adresi atar, NAT (Ağ Adresi Çevirisi) ile yerel ağdaki özel IP’leri internete çıkan tek bir genel IP’ye çevirir. Ayrıca çoğu yönlendirici güvenlik duvarı, port yönlendirme, VPN, QoS gibi ek ağ yönetimi fonksiyonlarını da barındırır.

ISS (ISP) Seçimi

İnternet Servis Sağlayıcı (ISS/ISP) seçerken göz önünde bulundurulması gereken başlıca kriterler şunlardır: Altyapı ve erişim: Adresinizde hangi teknolojilerin (fiber, kablo, DSL, 4G/5G vb.) mevcut olduğu araştırılmalıdır. Hız ve kota: İhtiyacınıza uygun indirme/yükleme hızları ile veri kotası sınırları karşılaştırılmalıdır. Fiyat ve sözleşme: Paket ücretleri, taahhüt süreleri ve kampanyalar değerlendirilmelidir. Servis kalitesi ve müşteri desteği: Sağlayıcının hizmet kalitesi, müşteri hizmetleri ve arıza müdahale süreleri önemlidir. Özetle, her ISS’in sunduğu hız, fiyat ve kota seçenekleri farklıdır; ihtiyaçlarınıza en uygun dengeyi bulmak için bu kriterler karşılaştırılarak karar verilmelidir.

Ev Ağı Kurulum Rehberi

Ev ağınızı kurarken genellikle bir modem ile bir yönlendirici (router) cihazı kullanılır. ISP’den gelen kablo (DSL hattı, koaks, fiber optik vs.) önce modeme bağlanır. Modem, hizmeti dijitale çevirerek yönlendiriciye iletir. Daha sonra yönlendiriciye bağlı bilgisayar, telefon ve akıllı cihazlar ya kabloyla ya da Wi-Fi ile ağa katılır. Aşağıdaki şemalarda tipik iki kurulum örneği gösterilmiştir:

Şekil 1: ISP tarafından verilen birleşik modem-yönlendirici cihazla basit ev ağı topolojisi. Bu düzende ISP cihazı hem genişbant modem hem de Wi-Fi yönlendirici işlevi görür. Birkaç kablolu cihaza (4–6 adet) ethernet bağlantısı sağlanabilir. Wi‑Fi ağı üzerinden de mobil cihazlar bağlanır.

Şekil 2: Fibre bağlantılı evde harici modem ve bağımsız yönlendirici kurulumu. Burada ISP yalnızca bir modem sağlar (örneğin fiber ONT). Modemin WAN (internet) çıkışı, ayrı bir router cihazın WAN portuna bağlanır. Router’ın LAN portlarıyla da çok sayıda cihaz ağa dahil edilebilir. Bu kurulumda modemin üstesinden gelemeyeceği geniş cihaz ağı, ek yönlendirici ile sağlanmış olur.

Ev ağını kurmak için özet adımlar: (1) Modemi ve yönlendiriciyi doğru yerlere yerleştirin ve güç beslemelerini yapın. (2) İnternet hattını modeme, modemi yönlendiriciye bağlayın. (3) Yönlendiricinin web arayüzünden SSID (kablosuz ağ adı), şifreleme (WPA2/3) ve ağ şifresini ayarlayın. (4) DHCP ayarlarıyla cihazların otomatik IP almasını sağlayın. (5) Gerekirse port yönlendirme veya misafir ağı gibi ek ayarlamaları yapılandırın. Bu sayede tüm cihazlarınız güvenli ve verimli bir ağa bağlanır.

Modem ve Ağ Terminolojisi

  • DSL, ADSL, VDSL, GPON vb.: DSL (Digital Subscriber Line) telefon hattı üzerinden genişbant interneti tarif eder. ADSL (Asymmetric DSL) upload/download hızları farklıdır; VDSL daha yüksek hız (ör. ~100 Mbps) sunar. FTTx (Fiber to X) terimleri fiberin eve/binasına kadar ulaştığını belirtir.
  • DSLAM: ISS tarafında merkezi bir birimdir. Birçok DSL abonesinin sinyalini toplayarak omurga (backbone) ağına ileten cihazdır. Örneğin VDSL DSLAM’leri, abonenin bulunduğu santrale kadar fiber getirip son metrede bakır kablo kullanabilir.
  • ONT (Optical Network Terminal): Fiber bağlantının ev veya işyerinde sonlandığı cihazdır. Fiberden gelen optik sinyali ethernet’e çevirir.
  • Upload/Download Hızı: İnternet sağlayıcının verdiği indirme (download) ve yükleme (upload) hızları, bazen simetrik (eşit) bazen asimetrik olur. Fiber genelde eşit hız verirken DSL ve kablo genelde asimetriktir.
  • Bant Genişliği, Throughput (Verim), Ping, Jitter: Bant genişliği (bandwidth), teorik maksimum hız; throughput ise gerçek zamanlı veri iletim hızıdır. Ping bir paketin iki yönlü gidiş-geliş süresidir; jitter ise bu gecikme sürelerindeki değişkenliği ifade eder.
  • IP/MAC Adres: Her ağ cihazının bir MAC adresi (fiziksel adres) ve bir IP adresi (network adresi) bulunur. Router’lar genellikle dinamik IP’leri DHCP ile dağıtır.
  • NAT (Ağ Adresi Çevirisi): Router’lar, yerel ağdaki özel IP adreslerini tek bir genel IP’ye çevirir. Böylece birden çok cihaz aynı anda internete çıkabilir.
  • Gateway: Ağ geçidi, genellikle yönlendirici cihazdır. Cihazların internete çıkış adresi olarak kullanılır.
  • SSID (Kablosuz Ağ Adı): Wi‑Fi ağınızın görsel adı. Broadcast edilir ve cihazlar bu isimle ağa bağlanır.
  • Qos, Firewall, VLAN vb.: Router ve modem arayüzünde kalite yönetimi (QoS), güvenlik duvarı, farklı ağ segmentleri oluşturma (VLAN) gibi terimler görülebilir. Bu ayarlar ihtiyaç duyulduğunda daha ileri düzey yapılandırma sağlar.

Modem Yönetim Standartları

Modem ve yönlendirici gibi son cihazların uzaktan yönetimi için çeşitli standartlar geliştirilmiştir. TR-069 (Technical Report 069, başka adıyla CPE WAN Yönetim Protokolü) IP ağına bağlı modem ve router’ların uzaktan yapılandırılması, yazılım güncellemeleri ve performans takibi için kullanılır. TR-069 ile servis sağlayıcının sunucusu (ACS) cihazların ayarlarını yapabilir, yazılım yükleyebilir ve cihaz durumunu raporlayabilir.

TR-064 ise yerel ağ tarafında (LAN) ev ağındaki cihazların yönetimi için kullanılan bir protokoldür (genelde yönlendiricinin arayüzüne erişimde kullanılır).

Yakın zamanda TR-369 (USP – User Services Platform) standardı geliştirildi. TR-369, tüketici ve kurumsal cihazların hem servis sağlayıcı hem de kullanıcı tarafından uzaktan yönetimi için uygulama katmanı bir protokol tanımlar. Bu, TR-069’un ev ve IoT cihazları kapsayan daha modern bir versiyonudur.

Ayrıca SNMP (Simple Network Management Protocol) eski ama yaygın bir ağ yönetim protokolüdür. SNMP, ağ cihazlarından (modem, yönlendirici, switch vb.) bilgi toplamak ve gerektiğinde cihaz ayarlarını değiştirmek için kullanılır. TR-069 gibi spesifik CPE yönetim protokollerine kıyasla, SNMP daha genel bir ağ izleme aracıdır.

Gelecek Bağlantı Teknolojileri

5G: 4G LTE’nin ilerlemesi olan 5G, mobil ağlarda teorik olarak 10–20 Gbps hızlara ve <10 ms gecikmelere ulaşmayı hedefler. Kısa menzilde çok yüksek hız ve ultra düşük gecikme sağlaması nedeniyle genişbant internet erişiminde de sabit-wireless çözümlerinde 5G ön plana çıkıyor. Starlink ve benzeri alçak yörünge uydu ağları, küresel kapsama ve 50–150 Mbps arası hızlar sunar; gecikmeleri ise ~20–40 ms seviyesine indirebilmiştir. Henüz altyapısı ve maliyeti tamamlanmamakla birlikte uzaydan internete erişim giderek yaygınlaşıyor.

Wi-Fi 6/7: Evinizdeki kablosuz ağlarda kullanılan Wi-Fi teknolojisi de gelişiyor. Wi-Fi 6 (802.11ax) ve Wi-Fi 7 (802.11be) çok kanallı bağlantılarla teorik olarak 9–30 Gbps’e kadar hız destekler; aynı anda birçok cihaza hizmet verebilir ve gecikmeleri düşürür. Yine kablosuz ağ performansı ve güvenliği iyileştirilmektedir.

Mesh (İrgem) Ağlar: Birbirleriyle iletişimli çok sayıda kablosuz erişim noktasının oluşturduğu “mesh” sistemler, geniş binalarda veya dış mekanlarda tek bir ağa birçok noktadan kesintisiz erişim sağlar. Mesh cihazlar merkezi yönlendiriciye kablosuz bağlantı kurarak ölü bölgeleri ortadan kaldırır.

Kuantum İnternet: Henüz araştırma aşamasında bir teknolojidir. Kuantum internet kavramı, kuantum fiziği tabanlı kuantum bilgisayar ve cihazların birbirine kuantum anahtarla güvenli iletişim kurmasını sağlayan bir gelecek interneti tanımıdır. Teorik olarak kuantum dolaşımı (entanglement) gibi özellikler kullanarak mevcut internetten çok daha güvenli veri aktarımı vaad etmektedir.

Bağlantı Terimleri ve Protokol Karşılaştırmaları

  • TCP vs UDP: TCP bağlantı tabanlıdır ve paket teslimini garanti eder; veri akışını kontrol etmek için üçlü el sıkışma ve onay mekanizması kullanır. Bu yüzden HTTP, FTP, SSH gibi güvenilir bağlantı gerektiren protokoller TCP üzerinden çalışır. UDP bağlantısızdır ve hata kontrolü yapmaz; küçük gecikmeyle gönderim gereken canlı yayın, oyun, DNS sorgusu gibi uygulamalarda kullanılır.
  • HTTP vs HTTPS: HTTP şifrelemesizdir, HTTPS ise iletişimi SSL/TLS ile şifreler. HTTPS, İnternet trafiğinin %85’inden fazlasında tercih edilir.
  • Telnet vs SSH: Telnet düz metinle uzak terminal sunarken güvenlik sağlamaz. SSH ise Telnet’in şifreli versiyonudur; veri akışını üçüncü şahıslardan korur. Bu sebeple günümüzde SSH port 22, Telnet port 23 yerine kullanılır.
  • XModem/ZModem vs FTP: XModem ve ZModem eski modem tabanlı protokollerdir (Nokta-şekil transfer). FTP ise daha modern ağ tabanlı dosya transferidir (TCP/21 portu). Günümüzde X/ZModem yerine genellikle FTP veya güvenli SFTP (SSH üzerinden) kullanılır.
  • Bant Genişliği vs Gerçek Hız (Throughput): Sağlayıcıların verdiği hızlar teorik bant genişliğidir. Ağ trafiği ve cihaz kapasitesi gerçek throughput’u (uygulamaya ulaşan veri hızı) etkiler. Aynı şekilde sunucuya olan uzaklık, sunucu yükü ve modem-yönlendirici performansı da gerçek bağlantı hızını düşürebilir.

Ayrıca ping (gecikme): Bir noktanın diğerine paket gidip gelme süresi, milisaniye (ms) cinsinden ölçülür. 50 ms altında kabul edilebilir, 100 ms üzerinde oyun gibi uygulamalarda fark edilir gecikme olarak nitelendirilir. Jitter (cilt): ardışık ping sürelerindeki dalgalanma; ses/görüntü aktarımında kaliteyi etkiler.

Kaynakça

İlgili HaberlerYazarın Diğer İçerikleri