1. 12 Hayvanlı Türk Takvimi
Güneş yılı hesaplarına göre düzenlenen bu takvim Türkler tarafından yapılmıştır. Tarih başlangıcı olmayan takvim, İslâmiyet öncesinde Türk devletleri tarafından kullanılmıştır. Bir yıl 365 gün 5 saattir. Yıllar sayı yerine hayvan isimleriyle anılmıştır. Her oniki yılda bir başa dönülmüştür.
Türklerden başka Moğollar, Çinliler, Hintliler ve Tibetliler de zaman zaman bu takvimi kullanmışlardır. Günümüzde Orta Asya’nın bazı bölgelerinde hâlâ kullanılmaktadır.
Bu takvimde her hayvan bir yılı gösterir. Örneğin; “Pars Yılı” gibi. Her yılın o hayvanın özelliklerine göre şekillendiğine inanılır. Örneğin Maymun yılında eğlence ve hilenin artacağı inanışı vardır. Çağ adı verilen (ÇAĞ: 12×5=60 yıl) şeklindeki dönemler halinde ilerler ve bu rakam ortalama insan ömrüdür.
Orta Asya inançlarına göre yılların genel özellikleri şöyle:
- Sıçan Yılı(Türkler Sıçgan derler)
1924, 1936,1948,1960,1972,1984,1996,2008,2020…
Rahatlık ve huzur yılı. Meyva çok olur. Hükümdarlar gamlı olsa da umut hep vardır. Devre başı olan sıçan yılı, yeniliklerin de başlangıcı sayılır. - Sığır Yılı (Türkler Ud derler)
1925,1937,1949,1961,1973,1985,1997,2009,2021…
Dünyayı sırtında taşıdığına inanılan sığır kuvvet,yiğitlik,güven sembolüdür. Orta Asya Türklerince ongun olarak kabul görmüştür.Evlilikler için uğurlu bir yıldır. - Pars Yılı (Türkler Bars derler)
1926,1938,1950,1962,1974,1986,1998,2010,2022…
Hükümdarlar birbirine şüpheyle bakar. Makam kavgası olur. Irmakların suyu çok olur. Pars, yiğitlik, cesaret, güç ve taht sembolü olarak bilinir. - Tavşan Yılı (Türkler Tabışkan veya Tavışkan derler)
1927, 1939, 1951, 1963, 1975, 1987, 1999, 2011, 2023…
Yağmur çok yağar. Irmak ve çeşmelerin suyu bol olur. Meyva ve nimetler boldur. Barış yılıdır. - Ejder Yılı (Türkler Lu derler)
1928,1940,1952,1964,1976,1988,2000,2012,2024…
Yağmur, kar bol olur. Su yeniden doğuş ve bolluk sembolüdür. Bereket yılıdır. - Yılan Yılı
1929, 1941,1953,1965,1977, 1989, 2001, 2013, 2025…
Bu yılda husumet, hastalık, hile olmakla beraber uğurludur çünkü yılan yeniden doğuşun sembolüdür.
Yılan ayrıca kara kamların dostu, yani yeraltı unsurudur. Böylelikle de kutsaldır. - At Yılı (Türkler Yond veya Yund derler)
1930, 1942, 1954, 1966, 1978, 1990, 2002, 2014, 2026…
Uzun ömür, mutluluk, refah,şöhret, iyilik, soyun devamı, arkadaşlık at yılının özellikleridir. - Koyun Yılı (Türkler Koy veya Koç derler)
1931, 1943, 1955, 1967, 1979, 1991, 2003, 2015, 2027…
Nimetler bollaşır. Fitne ve karışıklık çıksa da çabuk düzelir. Bu yılda doğan hükümdarlar çok güçlü olur. (Kültigin gibi) Koç, Türklerde ongundur. Güç, kuvvet ve alplik sembolüdür. - Maymun Yılı (Türkler Biçin derler)
1932, 1944, 1956, 1968, 1980, 1992, 2004, 2016, 2028…
Maymunun eskiden çiftçilik tanrısı olduğuna veya Budanın bir önceki hali olduğuna inanılırmış. Maymun yılı mücadele doludur ama bu yıl doğanlar müşvik ve sevecendirler. - Tavuk Yılı (Türkler Takagu veya Taguk derler)
1933, 1945, 1957,1969,1981,1993,2005,2017,2029…
Bolluk yılıdır. Yiyecek çok olur. Hayvanat çoğalır. Aynı zamanda kargaşa zamanıdır. - Köpek Yılı (Türkler İt derler)
1934, 1946, 1958, 1970, 1982, 1994,2006, 2008, 2030…
Hırsızlık ve düşmanlık dikkati çeker. Bu yıl doğanlar Kara Geyik yılında doğduklarını söylerler. Şaman inançlarında Kuyruksuz Köpek yaratılışın ve ölümün simgesidir. - Domuz Yılı
1935, 1947, 1959, 1971, 1983, 1995, 2007, 2019, 2031…
Göç ve değişim zamanıdır.
2. Hicri Takvim
Ay yılı esasına göre hazırlanmıştır. Bu yüzden bir yıl 354 gündür. Başlangıç yılı Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicret (göç) ettiği yıl, Yılbaşı olarak Muharrem ayının başı kabul edilmiştir. Miladi takvimle arasında 622 yıllık bir fark bulunmaktadır. Hicri takvim ilk kez Hz. Ömer Devri’nde oluşturulmuştur. Türkler İslâmiyet’e girdikten sonra bu takvimi kullanmaya başlamışlardır.
3. Celali Takvim
Selçuklu hükümdarı Melikşah Dönemin’de güneş yılı esasına göre yapılmıştır. Mali işlerde kullanılmak üzere hazırlanan bu takvimde Hicri 471, Miladi 1079 yılı Ramazan ayının 10. gününe rastlayan Nevruz hem yılbaşı, hem de yeni bir tarih başlangıcı olarak kabul edilmiştir. İran’dan etkilenilerek hazırlanan bu takvim iki toplum arasındaki mezhep farkından dolayı bir süre sonra terk edilmiştir.
4. Rumi Takvim
Osmanlı Devleti’nde 12. yüzyılın ikinci yarısına kadar bütün resmi ve dini işler Hicri takvime göre düzenleniyordu. Ancak ay yılı ile güneş yılı arasındaki zaman farklılığından dolayı dış ticarette ve vergilerin toparlanmasında bazı güçlükler yaşanıyordu.
1676 yılından itibaren takvim de yeni düzenlemeler yapılmaya başlandı. 1739’da sadece mali işlerde kullanılan ve yılın başlangıcını Mart olarak kabul eden yeni bir sistem getirildi. Nihayet Hicri 1255. Miladi 1839’da Rumi takvim yürürlüğe girmiştir. Bütün resmi ve mali işlemler buna göre yapılmaya başladı. Jülyen takvimi esas alınarak hazırlanan Rumi takvimde başlangıç Hicri takvimde olduğu gibi Hicret’ti. Yılbaşı Martın başıydı. Miladi takvim ile arasında 584 yıllık fark vardır. Cumhuriyet Dönemi’nde Miladi takvimin kabul edilmesiyle 1926 yılından itibaren sadece bütçe işlerinde kullanılmaya başlandı. 1982’de mali yılbaşının 1 Ocak tarihine alınmasıyla tamamen kaldırılmıştır.
5. Miladi Takvim
Türkiye 26 Aralık 1925 tarihinde Miladi takvimin kullanılmasına karar vermiş ve 1 Ocak 1926 yılından itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Miladi takvimde Hz İsa’nın doğumu (0) kabul edilerek bundan öncesine Milattan Önce (M.Ö) Hz.İsa’nın doğumundan sonrasına da Milattan Sonra (M.S) denilmiştir. M.Ö. tarihleri takvimin başlangıcından geriye doğru gittikçe, M.S. tarihleri ise günümüze yaklaştıkça sayısal değer olarak artar.
