Plati (Xiphophorus maculatus)

Plati Hakkında Bilmeniz Gerekenler:

Plati aslında iki tür olarak tanklarımızda misafir olan ve canlı doğuran olarak bilinen Poeciliidae ailesine ait günümüzün sevilen balık türüdür.

İlk keşfedildiği 1866 yılında Platypoecilus maculatus ve Platypoecilus variatus olarak tanımlanması ve uzun bir süre böyle anılması dolayısıyla akvaryum dünyası içinde aslında iki farklı tür olan balıkların Plati olarak tanımlanmasına sebep olmuştur.

Doğal ortamlarında renkli olmayan bu balıklar, X.helleri (kılıçkuyruk), X.variatus ve pek bilinmeyen X.xiphidium (kılıçkuyruklu plati) ile yönlendirilmiş seçilim metodlar ile melezlendirilmiş ve çeşitli renk pigmentlerine sahip, bugünkü görünümlerine sahip olmuşlardır.

Vahşi türleri oldukça renksiz olan plati ve kılıçkuyruk hibridlerine, doğal ortamlarında rastlanmaz iken 1910 yılından sonra akvaryum ortamlarında kılıçkuyruk ve plati hibridleri ortaya çıkmış ve geliştirilen türler ile çeşitli renlere sahip balıklar akvaryumlarımızı süslemeye başlamıştır.

Bunlardan bazıları, renklerine göre;

• Mavi veya Yeşil Plati
• Kan Kırmızı Plati (Berlin)
• Siyah Plati
• Wag-Tail plati (çeşitli renkte gövde siyah kuyruk ve yüzgeçler),
• Tuxedo Plati
• Günbatımı (Sunset) Plati
• Micy Mouse Plati
• Altın renkli (Golden) Plati
• Mery Gold Plati
• Kanayan Plati (bleeding heart) v.badlar ile tanımlanmış,

ayrıca tüm bu renk varyasyonlarının yanında yüzgeç ve kuyruk formundaki farklılıklarına göre;

• hi-fin (Simpson),
• tül kuyruk,
• lir(ay) kuyruk (ay şeklinde kuyruk yüzgeci)
• veya bu özelliklerin bir kaçının bir arada bulanabildiği türler melezlendirme yöntemi ile elde edilmiş ve çok farklı renk ve yüzgeç özelliklerine, hatta bunların albino formuna sahip platiler akvaryum dünyasına sunulmuştur.

Dayanıklı ve kolay üreme özellikleri dolayısıyla, yeni başlayanlar tarafından sıkça tercih edilen Plati ölümlerinde, suyun asitlik derecesinin 7.0 ın altına düşüp düşmediği öncelikle kontrol edilmelidir.

Doğal ortamı : Mexico, Belize, Guatemala, Honduras bölgesi nehirleridir.

Boyutları : Yetişkin erkek platiler 6 cm ve dişi platiler 7 cm’e kadar büyüyebilirler. X.variatus’ un sırt yüzgeci X.maculatus’a göre daha uzundur. X.varıatus’un genellikle kırmızı kuyruk ve sarı renli sırt yüzgeci ve daha ince bir kuyruk yapısı ile, tipik bir görüntüsü vardır.

Cinsiyet: Bu balıklarda cinsiyet ayırımı kolaydır. Erkekler daha ince yapılı ve ufak olurlar ve anal yüzgecinde *gonopodium denilen üreme organı bulunur. Dişiler ise daha büyük ve dolgun yapıda vücut yapısında olup, üreme organı olan gonopodium’a sahip değillerdir. Genel olarak cinsiyet belirleyici olarak tanımlanan X ve Y kromozomları taşıyan canlılar aleminde, W, X, Y olarak sembolize edilen 3 adet cinsiyet belirleleyizi kromozom taşıyan X.maculatus, bu özelliği ile bilim çevreleri tarafından özel olarak araştırılmaya değer bulunmuş ve araştırmalar günümüzde de devam etmektedir.

Toplumsal davranış: Platiler barışçıl balıklardır, karma akvaryumlarda yetiştirilebilirler, Tankın her bölgesinde yüzerler. Yalnız tankta tek bir dişi var ise erkek balık hırçın olabilir. Bu yüzden bir erkek için en az iki dişi balık bulundurulması yerinde olur. Çok doğurgan balıklardır, uygun ortamlarda kısa zamanda çoğalırlar. Poecilia ailesine ait diğer canlı doğuranlar, Corydoraslar ve sert sulara uygun yaşayabilen tetra türleri ile bir arada rahatça yaşarlar. Tankın su üstü ve diğer bitkiler ile dekore edilmiş olması, platilere daha huzurlu bir ortam sağlayacaktır. Platilerin sudan dışarıya atlamalarına önlem olarak akvaryumun üstünün kapatılması uygun olur.

Önerilen su şartları: Bulundukları akvaryumlarda, 7 – 8,3 pH, 10-28 gH ve 20-26 °C sıcaklık gibi geniş sayılabilecek su şartlarında yaşayabilmelerine rağmen, en uygun değerler;pH: 7,4 – gH:- 18 Sıcaklık:- 24 derece Haftada bir, klordan arındırılmış su ile akvaryum suyunun %25 nin değiştirilmesi, balıkların sağlığı için önerilir. Kalabalık akvaryumlarda su değişimi daha sık yapılmalıdır. Yetişkin 5 çift plati (6-7 cm) için 90 – 100 litelik bir tank uygundur, daha küçük plati çiftleri için 40 – 50 litrelik bir akvaryum yeterli olur.

Beslenme: Platiler yem ayırt etmezler , her türlü yemi severek yerler. Beslenmelerinde farklı yemler kullanmak gelişmeleri açısından faydalıdır. Hergün verilen kuru yeme ilave olarak, haftada birkaç kez verilen canlı yem ve haşlanmış ıspanak/marul ile beslenmelerinin zenginleştirilmesi, gelişmeleri ve üretim verimleri açısından faydalı olmaktadır.

Üreme: Canlı yavru doğumu 14 balık ailesinde görülür. Her türün farklı özellikleri olduğu bilinmelidir. Akvaryumlarda en çok karşılaşılan türler Orta ve Güney Amerika ile Karayiplerin tatlı ve acısu (brackish water) ortamlarından gelen, Poeciliidae, Goodeidae, Anablepidae ile Güneydoğu Asya ile Malaya’dan gelen Hemirhamphidae ailesine ait türlerdir. Diğer doğum çeşitlerine göre canlı doğuranlar vivipar türler olarak bilinir. Vivipar türlerde yavrular dişi balığın döl yatağında gelişir ve doğumdan önce dişi balığın kan dolaşımı yoluyla büyüyen yavrulara doğrudan besin sağlayan plesanta benzeri bağlantısı vardır.

Doğumdan önce canlı yem ağırlıklı beslenmeleri yumurta oluşumunu kuvvetlendirdiği ve yavru veriminin arttığı tesbit edilmiştir. Bu yüzden hamile balığınızı hiç kuru yem vermeksizin, günde iki defa **artemia veya canlı yem ile besleyebilirsiniz.

Canlı doğuranları çiftleştirmek genellikle basittir. Erkeğin dişiyi döllemeye elverişli olarak gelişmiş olan anal yüzgeci, ‘gonopodium’ sayesinde, sperm paketleri (spermazigot) dişinin döl yatağına konulur ve yumurtalar dişinin vücudunda gelişir. Bir kere döllenen dişi, vücudunun içindeki erkek spermlerini birkaç ay depolayabildiği için, çiftleşmeden farklı nesiller doğabilir. Bir dişi bir döllenme ile 26 -35 gün aralıklar ile 6 defa doğum yapabilir. Dişinin ne zaman yavrulayacağının belirlenmesi için Üro-Genital bölgesi dikkatlice gözlenir. Gebelik-noktası (Gravid-spot) olarak bilinen koyu bir leke dişinin anal yüzgeci üzerinde belirir ve hamilelik süresince dahada büyür ve rengi koyulaşır. Bu bölge aslında embroların yerleşip, doğum anına kadar geliştikleri yerdir. Bu koyu leke ancak düz ve açık renkli balıklarda kolayca görülebilir. Siyah veya karışık koyu renkli pigmentlere sahip balıklarda bu bölgenin tesbit edilmesi ancak üreme aralıklarına dikkat ederek balığın doğum anın önceden kestirilebilir. Bazı X.varıatus türü erkeklerinde de Üro-genital bölgede böyle bir leke bulunmaktadır.Üretim akvaryumu: Diğer canlı doğuranlarda olduğu gibi plati’lerinde, doğumdan hemen sonra yavrularını yeme alışkanlıkları vardır. Bu yüzden özel hazırlanmış üretim akvaryumlarına ihtiyaç duyulur. Üretim akvaryumu, 15-20 litre büyüklüğünde ve büyük balıkların yavrulara ulaşıp yemelerini önleyecek şekilde, yavruların saklanabilecekleri yoğun bitki örtüsü ( Sazlar ve su üstü bitkileri) veya benzeri başka engellemeler içermelidir.

Üretim için kullanılan akvaryumun suyu dişinin bulunduğu tanktan alınmamalı, taze olmalı ve sıcaklığı 24 C ye ayarlanmalıdır.Yeni doğan yavrular taze suda daha iyi gelişme gösterirler. Üretim akvaryumunda yapılacak aşırı yemleme, çeşitli engellerin ve yoğun olarak kullanılan bitkilerin yemlerin tamamının tüketilememesi nedeniyle, su şartlarının kolayca bozulmasına yol açar. Ebeveyneler yaşıyor olsalar bile, bozulan ortam şartları, yeni doğan yavruların gelişmesini engeller hatta ölümlerine sebep olur.

Yavrular anneden ayrıldıktan hemen sonra dibe çökerek 10 veya daha fazla süre hareketsiz kalır ve daha sonra yüzeye doğru hareketlenirler. Bu süre, yavru balıkların büyük balıklar tarafından yenebileceği en tehlikeli süredir. Büyük balıklar için kullanılan engeller, yavru balıkların yüzeye ulaşmalarını engelleyecek şekilde olmamalıdır.

Bazı yavruların kuyrukları, baş hizasının altında olacak şekilde, bir anlamda beli kırık doğdukları görünmektedir. Bu durumda olan yavrular daha sonra düzelmezler. Bu olaya sebebin, doğum anında veya anne karnında, yavrunun yüzme kesesinin basınç altında yaralanması, olduğu düşünülmektedir. Üretim akvaryumuna en uygun filtreleme sistemini seçerken, yavruların yüzmeleri için fazla çaba göstermemelerini ve filtre gücünün yavruları içine çekecek kadar yüksek olmamasına dikkat etmek gerekir. Üretim akvaryumu aynı zamanda hava motoru ve havataşı yardımıyla havalandırılmalıdır.

Üreme aralıkları : İki doğum arasında geçen süre, değişik varyasyonlara ve su sıcaklığı ve minor olarak etkileyen ışıklandırma periyoduna göre değişiklikler göstermektedir. 22 – 26 C arasında ve günlük 12 saatlik aydınlatma ile bu aralık 26 ila 35 gün arasında değişmektedir.18 C’nin altında ve 29 C’nin üstünde bu süre 63 günlere kadar uzadığı görülmekle birlikte günlük 10 saatin altında ki aydınlatmalar bu süreyi küçük de olsa etki yapabilmektedir.25 günden önce olan doğumlarda zaman zaman yavruların yumurta keseleri ile birlikte doğdukları gözlenmektedir. Yumurta keseleri ile birlikte doğan balıklar genellikle 24 saat boyunca yüzemezler ve normale dönemezler. Bu tip yavrular bu süre içinde büyük balıklar tarafından yenmemiş ise diğer yavrular gibi gelişimini sürdürebilirler.

Yavru sayısı: Dişiler büyüdükçe iyi beslendikçe artan sayıda yavru verirler. Bir doğumda 170 kadar yavru veren ender durumların yanında 90-110 arasında yavru sayısı oldukça iyi bir sayıdır. Yeni doğum yapmaya başlamış bir plati dişisinin, 20 – 30 arası yavru doğurması beklenir. Bir batında doğan yavru sayısı ile annenin boyu arasında doğrusal bir ilişki olduğuna dair bilgiler bulunmaktadır. Ancak, beslenme, su şartları vb gibi şartlar uygun olduğunda doğum sayısının 6 – 12 aylık balıklarda en fazla olduğu, bir yılı geçen balıkların doğum oranlarının düştüğü bildirilmektedir.

Plati Yavrularının Beslenmesi

Yavrular doğduktan sonra üç gün boyunca yem yemezler. Karınlarında bulunan doğum kesesi onların gerekli yeme ihtiyacını 3 gün boyunca karşılar. Keselerinden kurtulmuş plati yavrusunun sağlıklı gelişimi için ;

• Yavru eğer ana tankın içindeyse burada doğmasını ve beslenmesini öneririm. Unutulmaması ve dikkat edilmesi gereken büyük balıklar yemin büyük bir kısmını yiyeceği için saklanan yavrular yeteri kadar beslenemeyebilir.
• Yüksek proteinli yemler tercih edilmelidir. Canlı yada donmuş kan kurdu ve artemia yavru platiler için çok daha besleyici olacaktır.
• Anaçlara verdiğiniz yemler toz haline getirilerek verilmelidir. Ağız kasları ve büyüklüğü bir yemi bütün olarak yemeye yetmeyeceği için yemler toz haline getirilerek verilmelidir.
• Günde üç öğün yavruların karnı şişene kadar beslenmelidir. Büyük akvaryumlarda yavruların yemleri bulması zor olacağı için gelişimi de yavaş olur. Bol ve kaliteli yemleme ile daha çabuk büyüme sağlanır.
• Eğer yavrularınızı ayrı bir tankta büyüttünüzse yavrular 2 cm ve üzeri hale geldiklerinde artık onları ana tankınıza alabilirsiniz. Ana tanka aldığınız yavrularınızı gözlemleyerek anaçların onlara zarar vermediğinden emin olun.

*Gonopodium: Canlı doğuranlar erkeklerinde bulunan üreme organı. Bu organ anal yüzgecin sivrilerek boru şeklini almış halidir ve spermlerin dişi balığın içine bırakılmasını sağlar.

**Artemia : Balık yavrularını beslemede kullanılan bir çeşit kabuklu canlı .Yumurtaları kapalı kaplarda akvaryumcularda satılır. Bu yumurtalar tuzlu suya (1 litreye 2 çorba kaşığı tuz) atılıp 26-30 derecede,bol havalandırma verilerek 30-36 saat içerisinde canlanır ve yavrulara yedirilir.