Perspektif, iki boyutlu yüzeye üç boyutlu görsel etki kazandırmak için nesnenin ve mekanın görünümünün belirli teknikler kullanarak kağıda aktarımıdır. Nesneler ve Mekan farklı bakış açılarından değişik görünüm şekilleri oluşturabilirler, Perspektif çizim teknikleri başta mimarlar, mühendisler, ressamlar ve grafik tasarımcılar tarafından çok kullanılır.
Perspektif cisimlerin göze olan yakınlığına, uzaklığına, göz hizasının aşağısında ve yukarısında oluşuna, çizgilerine göre ifade eden oran ve ölçü sanatıdır. Perspektifte kural yakın olan cisimler uzaktakilere göre daha büyük ve ayrıntılı gözükürler.
Perspektif Çeşitleri
Renk perspektifi ve çizgi perspektifi olmak üzere iki çeşit perspektif türü vardır.
a. Renk (HAVA) perspektifi: Cisimler bizden uzaklaştıkça ve bu nedenle değişen ışık yüzünden renklerin değişime uğramasına renk perspektifi denir.
Hava perspektifi, renk perspektifi, denen derinlik etkisi atmosfer katmanlarının renkler ve biçimler üzerinde oluşturduğu yoğunluk nedeni ile uzakların daha silik, yakınların ise daha net görünmesine neden olan perspektife hava perspektifi denir.
Perspektif denildiğinde aslında aklımıza gelen renk perspektifinden çok çizgi perspektifidir. Bu nedenle bu konuyu renk perspektifi yerine çizgi perspektifi yönüyle daha çok açma gereği duyuyorum. Konumuza girişte renk perspektifi ile ilgili basit bir tanımlama yaptığımıza göre çizgi perspektifi ile devam edelim.
b. Çizgi perspektifi: Birbirine paralel çizgilerin sonsuzlukta birleşmesi yani küçülmesi durumudur.
Tatbikatta en çok kullanılan çizim metodu ise, ışık etkisi gösterilmeyen doğrusal (linear) perspektiftir. Çizim yapılırken belli bir oranda küçültme yapılır. Bu küçültme oranına, çizilen resmin mikyası denir. Perspektif resimde esas olan, cismin tabii şeklini kutu biçimindeymiş gibi resimlemektir. Bir kutunun altı yüzeyi, bu yüzeylerin kesiştiği 12 kenarı vardır. Bu kenarları çizimde uzunluk, genişlik ve yükseklik olmak üzere üç gruptur.
Aksonometrik Perspektif; İz düşüm esaslarına göre çizilen resme denir. Aksonometrik Perspektif 3 grupta toplanabilir.
Dimetrik ; İki kenarı da aynı ölçekte (1:1) olup üçüncü kenarı farklı ölçekte (1:2 vb.) olan izdüşümlere dimetrik perspektif denilmektedir.
Bu durumda eksenlerden iki tanesi izdüşüm düzlemi ile aynı açıyı yaparken, üçüncü eksen izdüşüm düzlemi farklı bir açı yapar.
Dimetrik sözcüğü, iki ölçekli anlamına gelir. Açılar yaklaşık 42˚ ve 7˚ olduğu taktirde, 42˚ açı yapan kenarın kısalma oranı 1:2, diğerleri ise 1:1 oranında olur.
Trimetrik : Perspektif eksenlerinin resim düzlemiyle yaptığı açılar, değişik ölçülerde ve perspektif eksenleri üzerindeki kenarların kısalma oranları birbirinden farklıysa meydana gelen izdüşüme trimetrik perspektif denir.
Trimetrik ifadesi, üç ölçekli anlamına gelmektedir.
• Kenarların yaptığı açılar farklı olduğu için kısalma oranları da farklıdır.
• Ancak uygulamada fazla tercih edilmeyen bir perspektif türüdür
İzometrik : Bütün kenarlardaki kısalma oranlarının ve perspektif ekseni açılarının eşit (120°) olduğu bir aksonometrik perspektiftir.
(izometrik = eşit ölçü) • Aksonometrik perspektifin en yaygın kullanılan şeklidir.
Şimdi isterseniz eğik perspektifi başka bir yazıya bırakarak konik perspektif ve kuralları üzerine yoğunlaşalım.
Konik Perspektif
Bir çizim yapmaya karar verdiysek ve karşımıza aldığımız cismi doğru bir şekilde görebilirsek istediğimiz sonuca ulaşmamız mümkün olacaktır. Bunun için mutlaka perspektif kurallarına uymamız gerekir.
Tek Kaçışlı Perspektif Nedir?
Bir nokta perspektifinde bir kutu şekli çizmek için birbirine yaklaşıp bir noktada birleşen iki doğru çizmek gerekir. Karayolu, demiryolu perspektif görünümü buna misaldir. Çizime ait kutu yüzey çizimleri, ufuk hattındaki kesişme noktasına göre düzenlenir.
Çift Kaçışlı Perspektif Nedir?
Buna açısal perspektif de denir. Kutu hafifçe çevrilirse kesişme noktası ufuk hattı üzerinde dönen yönün aksi istikametinde kayar. Tek nokta perspektifinde yatay boyutlar (genişlikler) çizim kağıdı kenarlarına paraleldir. iki nokta perspektifinde iki kesişme noktası vardır ve her iki kesişme noktasına göre çizilen resimde derinlik çizgileri, çizim kağıdı kenarına paralel değildir. İki kesişme noktası arasındaki ölçü resmin basit orantısıdır.
Üç kaçışlı perspektif
Çizim yatay doğrultuda iki kesişme noktasına ilave olarak dikey doğrultuda da üçüncü bir kesişme noktası ihtiva ediyorsa buna üç boyut perspektifi denir.
Perspektif esasına uygun bir çizim yapmak için:
- Resim çizimine başlarken kağıt üzerine ufuk çizgisi belirtilir.
- Ufuk çizgisinin üzerinde bulunan esas nokta tespit edilir.
- Çizimlerin ufuk düzleminin altında, üstünde veya hizasında olup olmadıkları tespit edilir.
- Resimde önce büyük yüzeylerin, sonra küçük yüzeylerin çizimi yapılır.
- ilk çalışmalarda kaçış noktaları daima resmin içinde yer almalıdır. Eğer kaçış noktalarından kağıt üzerinde bulunmayan varsa yanına tamamlayıcı küçük bir kağıt eklenir.
Perspektif çizimlerde kavramlar:
Yer Çizgisi ( zemin çizgisi ): Düşey olarak konan resim düzleminin yatay yer düzlemiyle yaptığı ara kesite “yer çizgisi” denilmektedir.
Ufuk Düzlemi: Ayakta duran bir insanın göz hizası olan zeminden 160 cm yukarıda, zemin düzlemine paralel bir düzlemdir. Bu düzlemin resim düzlemini keserek oluşturduğu ara kesite “ufuk çizgisi” denir. Ufuk düzleminin yeri değiştirildiğinde farklı perspektif görünüşler elde edilir.
Göz Noktası – İstasyon Nokta – Gözlem Noktası: Gözlenen ve gözleyen arasındaki mesafeyi belirler. Göz noktası objeye yakınsa, kaçma noktaları birbirine daha yakındır; göz noktası objeye uzaksa kaçma noktaları birbirinden daha uzaklaşır. Gözlenen yüzeyler eşit açı yapıyorlarsa ( 45º ) kaçma oranları eşit olur. Aksi halde obje resim düzlemine eşit olmayan açılarla döndürülmüş ise yüzeyler farklı oranlarda gözden kaybolacaktır.
Resim Düzlemi: Resim düzlemi düşeydir ve cisimle bakış noktası arasındadır.
Resim Düzleminin Saptanması: Göz noktası yerleştirilince, bir sonraki işlem, görülmek istenen resmin dış köşelerini belirlemek için görüş eğrisini ifade eden iki çizgi çizilir. Bu çizgi görüş merkezini saptar. Görüş açısı içinde kalan perspektif imge odaklanmak için görüş merkezine dik düzlem üzerinde oluşur. Resim düzlemi denilen bu düzlem bir çizgi ile görselleşir.
Perspektifte Kavramlar
• Esas Nokta: Baktığımız noktadan çıktığı kabul edilen sonsuz sayıdaki görme ışınlarından biri, görme konisinin orta eksenini oluşturacak şekilde gider ve resim düzlemi üzerindeki ufuk çizgisini dik olarak keser. Ufuk çizgisi üstündeki bu kesişme noktasına esas nokta denir.
• Bakış Noktası: Perspektifi çizilmesi istenen cismi görmek için durulan sabit noktaya bakış noktası denmektedir.
• Bakış Uzaklığı: Çizilecek olan nesne ile bakış noktasının nesneye olan uzaklığına bakış uzaklığı denir.
• Bakış Yüksekliği: Bakış noktasının yerden göz hizasına olan yüksekliğine bakış yüksekliği denir.
• Üç boyut: Elle tutulabilen cisimlerin boy, yükseklik ve enleri vardır. Buna üç boyut denir. Mesela, küp üç boyutlu,kare ise iki boyutludur.
• Kaçma Noktası: Gözden uzaklaşarak sonsuza doğru gelen ve reelde paralel oldukları halde resim düzlemine paralel olmadığından kapanıp birleşiyormuş gibi görünen doğruların ortak kesişme noktasına kaçma noktası denir.
• Resim Düzlemi: Üstünde perspektif iz düşüm yansımasının resmedileceği düşey düzleme resim düzlemi denmektedir.
• İz Düşüm: Bir cismin bir düzlem üstüne yansıtılan görüntüsüne iz düşüm denir. Bir cisme ışık verdiğinizde düzlem üzerine gölgesi düşer bu gölge o cismin iz düşümüdür.
• Ufuk Çizgisi: Doğada yer ile gök düzleminin birleştiği çizgiye ufuk çizgisi denir.
