Konumuz nakit para ile alışveriş dönemi bitiyor mu? olmasına rağmen (Para dedikleri şeyle bizi nasıl köleleştirdiler konusunu başka bir yazıya bırakarak) paranın dünya üzerindeki tarihine kısaca değinerek yazımıza başlayalım.
Dünyada para sisteminin nasıl çalıştığını bilmeden, sistemin nasıl çalıştığını anlamadan konuya hakim olmak pek mümkün değil gibi. Öyleyse, para nedir? Sorusu ile başlayalım.
Önce basit bir soru: Para nedir?
Bunun için bir denklem var. Para = Emek + Zaman = Özgürlük
Para mal, hizmet takasını sağlayan araçtır. Yada günümüzde hayatta kalma çabanızı ve özgürlüğünüzü cebinizde taşımanızı sağlayan bir araçtır demek daha doğru sanırım. Çünkü para içinde, harcadığınız emeği ve zamanı depolar, sonra da onunla başkalarınınkini satın alabilirsiniz. Sistemi ilk olarak bu haliyle bir köşeye bırakalım ve devam edelim.
Paranın bilinmediği zamanlarda takas sistemi ile birlikte para sadece altın ve gümüştü. Binlerce yıldır ve günümüzde de değerini koruyabilmiştir. Lidyalıların madeni para ile ödeme yapmasından sonra Bugün devam eden kağıt para sisteminin ise ilk temelleri 1789’daki Fransız ihtilalinden sonra, endüstri devrimi ile atıldı. Yeni başlayan çağa “aydınlanma” (Illumination) çağı dendi.
İlk zamanlarda herşey güzeldi. Kıymetli metallere karşılık gelen çekler bankalar tarafından, gerçek para (altın/gümüş) sahiplerine veriliyordu. Ve bu kağıtlar gerçek bir değeri ifade ediyordu.
Kağıt para da böyle değerlendiriliyordu. Aslında para değil, gerçek parayı (altını/gümüşü) temsil eden bir fişti. Arkasında gerçek para (altın-gümüş) olmadığı sürece hiçbir gerçek değeri yoktu.
Bu para sistemi 1913 yılında FED (ABD’deki Merkez Bankası) kurulana kadar güzel bir şekilde devam etti ve ticarete katkı sundu.
FED’i kuranlar özel bankaların sahipleri, yani bugünkü küresel sermaye elitiydi. Nam-ı diğer “faiz lobisi” :). Ardından kağıt paranın arkasındaki altın oranı 10/6 olarak değiştirildi. Böylelikle kısmi şekilde “fiat” para sistemine geçilmiş oldu. Bunun Türkçedeki kullanımı ise “iradi para” sistemidir. Yani altın ve gümüşe değil, sadece iradeye dayalı “para”
İkinci aşamada Dünyada baş gösteren çeşitli olaylar neticesinde doları dünyanın ortak döviz rezerv birimi haline geldi. Bu 1944’te, 44 ülkenin imza attığı Bretten Woods anlaşmasıyla oldu.
Bu konferansta altına dönüştürülebilen tek para biriminin dolar olmasına, diğer para birimlerinin değerlerinin de dolara göre ayarlanmasına karar verilmiştir.
Tüm para birimlerinin dolara endeksli olması zamanla piyasalarda gerilim yaratmış ve 1971’de ABD’nin doları altına endekslemekten vazgeçtiğini açıklamasıyla sistem çökmüştür fakat fiili olarak devam etmektedir.
Günümüzde dünyadaki tüm para sistemi hala dolar kuruna göre kontrol altında tutulsa da en yakın rakibi euro’dur.
İster döviz ister Türk Lirası Yaşamınız modern dünyada paraya bağlı akıp gidiyor. ve hatta yakın zamanda reel anlamda ona dokunmak bile mümkün olmayacak, cebinizde sıcaklığını hissetmeyeceksiniz. :))
Para ile ilgili anlatacaklarımız bitmemiş olmasına rağmen asıl konumuza geri dönelim .
Dijital Dünyada Mevcut Para Sistemi ile bir gelecek mümkün mü…
Yaklaşık 50 yıl önce, paranın tarihinde bir başka büyük değişim meydana geldi. İlk kredi kartları 1958’de Bank of America tarafından çıkarıldı. Banka, bu yeni ödeme şeklini tanıtmak için Kaliforniya’nın Fresno şehrindeki her müşteriye talep edilmeden bir plastik kart gönderdi. 1966 ile 1970 yılları arasındaki dönem, potansiyel kullanıcılara gönderilen 100 milyon kredi kartı sayesinde, ‘büyük kredi kartı yarışması’ olarak biliniyor. 1967 yılında Chicago’daki bazı insanlar, kendilerine 15 ayrı kredi kartı gönderildiğini bildirdi.
Elektronik ödeme üzerine yapılan ilk deneyler 1990’lı yıllarda gerçekleşti. Mondex elektronik ödeme sistemi, 1995 yılında Swindon kasabasında denenerek madeni para ve banknotlara alternatif olarak tanıtıldı. Belki de Mondex zamanından önce piyasaya sürülmüştü. Denemeler, hizmetin ülke çapında başlatılmasına gerek kalmadan sona erdi. Fakat sonraki yıllarda bu sistem de değişti ve bugün birçok ülke, elektronik olarak ödeme yapıyor.
ve gelelim aslı konumuza (Bu kadar açıklamadan sonra; sonunda günümüz ve geleceğin ödeme sistemini konuşabileceğiz 🙂 )
Nakit Para’nın sonu mu geliyor..
Danimarka hükümeti ülkedeki çok sayıda işletmenin nakit para kabul etmesinin önüne geçmek için mevcut ekonomi yasasını değiştirmeyi planlıyor. Yasa değişikliği, başkent Kopenhag öncülüğündeki “2030 itibariyle nakitsiz toplum” adımı kapsamında gerçekleştirilecek.
Danimarka Yasa değişikliği ile beraber ülkedeki market, restoran ve alışveriş mağazaları “yalnızca kart ile ya da internet üzerinden ödeme” seçeneklerini tercih edecek.
Danimarka Ekonomi Bakanı Rasmus Jarlov, yasa değişikliğinin suçla mücadele kapsamında da fayda sağlayacağını söyledi. Ülkede 2017 yılında yürürlüğe giren yasa işletmelere 22:00 – 06:00 saatleri arasında nakit kabul etmeme tercihi sunuyor.
Danimarka değiştirilmesi planlanan yasa ile nakitle alışverişin önünü tamamen kesmek istese de ülkede süpermarketler, posta hizmetleri, doktorlar, eczaneler ve benzeri hizmetler nakit para kabul etmeye devam edecek.
Yasa değişikliği planı bazı kesimlerin tepkisini çekiyor. Yasaya karşı olanlar Danimarka vatandaşlarının hükümetin kontrolü altında hareket edeceği tezini savunuyor.
Nakit para ile alışveriş dönemini sona erdirmek isteyen tek ülke Danimarka değil. İsveç, Norveç ve Finlandiya da tıpkı Danimarka gibi yakın gelecekte nakit para ile alışverişi tamamen sonlandırmak istiyor. Dijital para yani sanal para dönemi önümüzdeki 10 yıllarda mutlaka hayatımızın bir parçası olacak. Bu olduğunda tüm harcamalarınız devlet denetimi altında olacak. Devlet aldığınız tek bir sakızdan, lüks tüketim mallarına kadar sizi izleyebilecek. Tüm harcamalarınızı listeleyebilecek. Bankalar bu durumdan çok karlı çıkacaklar gibi görünüyor. Öncelikler şube sayıları çok büyük oranda azalacak ve personel istihdamı minimum seviye inecektir. Plastik cipli kartlar bir müddet daha kullanıldıktan sonra hem debit hemde kredi kartları ile birlikte ATM’lerinde sonu gelecek gibi görünüyor. Artık tüm servetinizi ve harcamalarınızı cep telefonlarınız üzerinden yapabileceksiniz.
Ve sonunda elinizi bile sürmediğiniz hayali rakamlar ile harcamalar yaparken ömrünüzü de geçmişte ve günümüzde olduğu gibi bu hayali parayı kazanmak uğruna tükenip gidecek…