İnternet yayınları, baş döndüren popüler kültür ögeleri, kitapçıları dolduran rengarenk dergiler ve daha nicesi… Fanzinlerin hayatta kalmak için mücadele ettiği zorlu ortamda, bazı fanzinler basılı yayını bırakarak dijitale geçerken, bazıları ise direnmeye devam ediyor.
Fanzin Nedir?
Türkçede “Fanzin” olarak kullanılan “fanzine”, genellikle belirli bir konu üzerine yapılan yazı, resim, fotoğraf ve karikatürlerin bir araya gelmesiyle oluşan bir yapıttır. Fanzinler, tek sayfalık veya çok sayfalı olabilir ve el yazısı, daktilo, kolaj gibi farklı elementlerden oluşur.
Fanzinler, “fanatic” ve “magazine” kelimelerinin kısaltmasıyla oluşan, profesyonel baskı ve yayın tekniklerine alternatif olarak fotokopi makineleri ile çoğaltılan, daha amatör bir ruhla çıkarılan baskı materyalidir. Fanzinler, dergiler gibi belirli aralıklarla çıkmazlar, genellikle süreleri düzensizdir ve Söyleyecek bir sözü, paylaşacak bir düşüncesi olan herkesin çıkartabileceği bir yayın türüdür. Fanzin günümüzde özgür, hiyerarşik olmayan bir alan olarak beliriyor.
Fanzin Türleri
Birçok farklı türde fanzin örneklerine rastlanmaktadır. Bunlardan bazıları edebiyat fanzinleri, bazıları müzik fanzinleri, bazılarıysa taraftar fanzinleri olacaktır. Bunlar yanında bilimkurgu üzerine çıkan fanzinler ya da istediğiniz herhangi bir konudaki fanzinler vardır. Bu fanzinlerin birçoğu basılı halde çıkar. Çoğunlukla ücretsizdirler ve basılı nüshaları, muhtelif şehirlerin bağımsız kitabevleri, sahafları ya da kafelerinde edinilebilir haldedir. Fanzin nedir sorusuna cevap olacak açıklamalardan biri de bu noktada karşımıza çıkmaktadır. Sponsorsuz, metalaştırılamayan ve tüketim kültürüne hizmet etmeyen anti veya alternatif yayınlar, fanzin olarak nitelendirilmektedir.
Anti veya Alternatif Yayınlar Olarak Fanzinler
Fanzinleri tanımlarken üst başlığı ‘’anti veya alternatif yayınlar’’ olarak belirledik. Bizim açımızdan fanzinler anti olmanın ötesinde, alternatif yayınlardır. İngilizcedeki fanatic ve magazin kelimelerinin birleşiminden çıkan bir kelime olan fanzin, bu yüzden anti yayınlar olmaya daha yatkın gibi görünüyor olsa da salt bir karşıtlık barındırmadığından dolayı anti kelimesinin var olanı tanımlamakta yetersiz kaldığını düşünüyoruz. Karşıtı olduğu şeyin yerine bir şey koymak, alternatif üretmektir. Düzenin içerisinde yer almayan fanzinler, düzende yer almama durumlarını düzene karşıt bir şey yapmakla tariflemektedirler.
Bizce fanzin, kolay çıkarılabilirlik veya amatörlük gibi kavramlardan önce duruş sahibi olmayı ifade eder. Yalnızca edebiyat için değil, aynı zamanda müzikte, taraftarlıkta ya da her ne alanda yapılıyorsa oranın anaakımını karşısına alıp, alternatifini üretmek, bizim fanzin tanımımızın kapsamı içerisinde yer almaktadır.
Okullarda Fanzin
Fanzinler çoğu ülkede 70’lerin ortasında yayın hayatına katılmış olsalar da Türkiye’de ilk olarak 90’larda çıkmaya başladı. O dönemde fanzinlerin alternatifi olarak sadece dergiler gözükürken ve dergilere rağmen 1000-1500 adet baskı yapabilen fanzinler de vardı. Ancak artık günümüzde sosyal medyanın da etkisiyle fanzinler, çok az baskı yaparak okurlara ulaşıyorlar. Her şeyin birbirine benzemeye başladığı bir ortamda hala direniyor olmaları ise özellikle genç yazarlar için bir alternatif. Çünkü edebiyattaki gruplaşmalardan ötürü birçok basılı mecrada genç ve yeni kalemler kendilerine yer bulamıyor, fanzinlere yöneliyor. Zaten birçok fanzini de öğrenciler çıkardığı için genç kalemlerin kaynaşmaları daha kolay oluyor.
