Kısa süreli, günlük, geçici anlamlarına gelen ephemera (efemera), gündelik yaşamda kullandığımız özellikle kağıt türünde malzemelerin biriktirilmesi şeklinde ortaya konan bir koleksiyon türüdür.
Bu ürünlerinin arasında okul diplomaları, karneler, otobüs sinema biletleri, piyango biletleri, spor toto kuponları, gazete nüshaları, tanıtım broşürleri, mektuplar, kartvizitler, lokanta menüleri, tapu senetleri, noter senetleri, banka dekontları, çikolata ve sakızlardan çıkan kartlar, sigara kâğıtları, posterler, pasaportlar, fotoğraflar, kartpostallar, düğün davetiyeleri gibi gündelik hayatın ayrıntılarını belgeleyen materyaller sayılabilir. Efemera koleksiyonu yapan koleksiyonerlere efemerist denir.
Efemera koleksiyonları genelde belirli konusu olan tematik koleksiyonlardır. Ancak genel koleksiyon yapan meraklıları da vardır. Genel koleksiyonlarda alan belirlemek ve belirli konularda yoğunlaşmak zordur. Tematik koleksiyonlar çok çeşitli başlıklar altında oluşabileceği gibi genel olarak iki ana kategoride oluşur. Birincisinde belirli türlerde (tren biletleri, sigara paketleri, posterler) materyalleri içerir, ikincisinde ise belirli konu ve temaları içeren (bir markaya ait tanıtım materyalleri, kurum hatıra objeleri, belirli resmi daire evrakları, kişiye ilişkin olabilir veya örneğin kahve gibi özel tema olabilir) materyallerden oluşur.
Bugün özel koleksiyoncular dışında büyük ulusal kütüphaneler ve müzeler de tarihin belli bir alanına ışık tutabilecek koleksiyonları barındırmaktadırlar.
Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi
Türkiye’deki efemera çalışmaları ne durumda?
Sahaflar ve koleksiyonerler tarafından ilgiyle toplanan efemera çeşitli kütüphane, arşiv ve müzelerde de sergileniyor ve araştırma amacıyla kullanıma açılıyor. Kişisel koleksiyonlarda yer alan efemeraya ulaşmak güç olmakla birlikte kütüphane ve arşivlerin çeşitli koleksiyonlar içerisinde efemerayı tasnif edip tanımladıkları ve belirli prosedürler çerçevesinde kullanıma sundukları görülüyor. Efemeranın, bilgi merkezlerinin çekim alanına girmesiyle akademik çevrelerce de tarih yazımında gündelik hayatın kanıtları olarak kullanımının yaygınlaştığını söyleyebiliriz.
Ülkemizde efemera koleksiyonları dağınık durumda. Kişisel koleksiyonlara ulaşmanın güçlüğü efemeranın kullanımını kısıtlarken efemerayı bir bilgi kaynağı olarak değerlendirip koleksiyonlarına dahil eden ve araştırmaya açan kurumların sayısının da arttığını görüyoruz. Bu doğrultuda VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi de koleksiyonlarında yer alan efemerayı araştırmaya açan öncü merkezlerden birisi.
