Gelişen dijital teknoloji ile verinin sayısal (numeric) girdi sağlaması, bir çok alanda olduğu gibi grafik tasarım alanında da tasarımcının veriye bakışını değiştirmeye başladı. Mimarlıkta gelişen programlar sayesinde “parametrik tasarım” ile sayısal veri kullanılarak, saniyeler içerisinde görüntüleme ve tekrardan test etme hızını tasarımcılara kazandırıldı. Hatta bu programlar ile yurt dışında grafik tasarımcıların hazırlamış olduğu veriye dayalı grafik tasarımları da görmeye başladık.

Küçük, büyük, dar ve geniş farklı boyutlarda üretilen dijital ekran teknolojisi, arayüz tasarımı (UI) konusunda OpenType kökenli “değişken fontların” geliştirilmesini tetikledi. Bu yenilikler elbette grafik tasarım sanatına da yeni bir gelişim çizgisi ve yeni bir kulvar yarattı. Bu yazıda kısaca değişken font hakkında tasarımcıları bilgilendirmek istiyorum.

Değişken Font nedir?

Değişken fontların arkasındaki teknolojiye resmi olarak “OpenType Yazı Tipi Değişkenleri” adı verilir. Microsoft, Google, Apple ve Adobe tarafından ortaklaşa geliştirilmiş 14 Eylül 2016’da duyurusu yapılmıştır.  Açıklamanın ardından font tasarımcılar, font aracı geliştiricileri ve tasarım dünyası tarafından büyük ilgi görmüştür.

OpenType font 1.8 sürümü, hemen hemen her alanı etkileyen kapsamlı bir yeni teknoloji sunuyor. Bir OpenType değişken fontu, birden fazla yazı tipinin eşdeğerinin tek bir yazı tipi dosyası içinde kompakt bir şekilde paketlenebildiği bir yazı tipidir. Kısaca değişken font, birden çok font stili gibi davranan tek bir font dosyasıdır.

Tipografide Değişken Font

Varyasyonlar (parametreler)

OpenType Yazı Tipi Varyasyonları spesifikasyonunda altı adet yaygın “varyasyon ekseni” bulunmaktadır.

Font et kalınlığı verilerek enden genişleten (wght), genişliği (wdth), optikal boyutu (ops), italik (ital), eğikliği (slnt) ve et kalınlığı (grade) değişken fontların, temel altı varyasyon oluşturma parametreleridir. Her bir parametrenin varsayılan davranışları bulunmaktadır.

Bir değişken fontun içerebileceği “varyasyon ekseni” sayısında pratik bir sınır yoktur. Bu nedenle Font tasarımcıları özel eksenler de tanımlayarak farklı ve daha zengin görünümlü font varyasyonları oluşturabilirler.

Değişken Font Teknolojisinin Faydaları

Bu teknolojinin önemli gördüğüm yararlı yönlerini maddeler halinde sizlerle paylaşmaya çalışacağım.

  • Tasarımında, başlık ve paragraflarda aynı fontun farklı et kalınlığına sahip varyasyonlarını kullanma özgürlüğünü verir.
  • Grafik tasarımda tipografinin yönetilmesini kolaylaştırır. Tasarım sürecine katkı sağlar.
  • Değişken font, bir font ailesinin tüm özeliklerine sahip olduğundan dosya boyutu olarak çok daha küçüktür. Bu avantajı ile web çalışmalarında daha az “cache” ile hızlı bir görüntüleme performansı yakalarsınız.
  • Javascript, CSS3 ve OpenType varyasyonlarının birleşimi güçlü bir tasarım kombinasyonu sunar. Dile dayalı bitişik harfler ve tireleme gibi özellikleri ayarlayabilme, ekran boyutuna göre tirelemeyi açıp kapama ve hatta yazı tipi boyutunu küçültmeden satır başına daha fazla karakter sığdırmak için en küçük ekranlarda karakter genişliğini ayarlama avantajı ile ekran okuma deneyiminin geliştirilmesine fırsat verir.

Sonuç

Değişken fontlar, elektronik belgelerde, yatay-dikey aygıt oryantasyonu verisi sunan mobil cihazlarda, görüntüleme mesafesi gibi API katnaklı tüm sayısal verilerle ekran arayüz tasarımlarında değişkenlik gösteren (dinamik) tipografiler yaratabilme potansiyeline sahiptir. Grafik tasarımcıları “parametrik tasarımların” yapılmasına olanak sağlayacak yepyeni bir tasarımı süreci beklemektedir. Dijital ekranlarda değişken font kullanımı ile grafik tasarım farklı bir boyuta; anlık veriye dayalı, statik olmayan daha devingen tipografilerin parametreye dayalı kullanılacağı bir evrilmeye gidilmektedir. Grafik vektör verisi ile dijital kaynaktan gelen sayısal verilerle anlık iletişime geçerek (nesnelerin interneti denilen IOT kavramı gibi) grafik sanatının yeni kavramlar edineceğine ön görüyorum. Genç tasarımcıların bu yönde denemeler, çalışmalar yapmaya başlamasını -yeni bir uzmanlık alanı doğuracağından- çok anlamlı ve faydalı buluyorum.

Fontlar hakkında kısa bilgi notu

Font, ortak bir kalınlığa, genişliğe ve stile sahip, komple bir karakter kümesidir (harfler, rakamlar ve semboller); örneğin 10 pt Adobe Garamond Kalın.

Yazı Tipleri (çoğunlukla yazı aileleri veya font aileleri de denir) ortak bir genel görünüme sahip font koleksiyonlarıdır ve birlikte kullanılmak üzere tasarlanmıştır; örneğin Adobe Garamond.

Yazı stili, bir font ailesindeki tek bir fontun çeşitlemesidir. Genellikle bir font ailesinin Latince veya Düz (pratikte adı aileden aileye değişir) üyesi temel fonttur; normal, kalın, yarım kalın, italik ve kalın italik gibi yazı stilleri içerebilir.

Font türleri

  • OpenType
  • OpenType SVG 
  • Type 1
  • TrueType
  • Variable Fonts – Değişken fontlar 
  • ….