YÜKSEK BASKI RESİM
Tarihsel Gelişim
Özgünbaskı sanatının bilinen en eski tekniği olan ağaçbaskı, ilk olarak, Mısır ve Mezopotamya’da ıstampa biçiminde kullanılmıştır. Kağıdın Çin’de bulunuşu, ayrıca tahta ıstampaların mürekkeplenip ipek ve kağıda basılması, baskı sanatına yeni bir boyut katmıştır.Çinliler, yazıdan sonra insanlık tarihinin en önemli ikinci buluşu olan , baskı tekniğine de imza atmışlardır.
Basılı kitaplarda yüksek baskı tekniği kullanımı 15. Yüzyılda Batı Avrupa’da başlamıştır ve ilk resimli kitaplar basılmaya başlanmıştır. Rönesans sanatçıları ağaç baskıya bu dönemde ilgi göstermişlerdir. 16. Yüzyılda Lucas Granach ve Albrecht Dürer’in dinsel konular içeren özgün eserleri tahta baskı ile çoğaltılmıştır.
15.yüzyılda gravür tekniğinin bulunması ve gelişmesi,19 yy’a kadar ağaçbaskının popülaritesini azaltmıştır.
Sanatsal değer taşıyan eserler yaratmak için ağaç baskı tekniğini kullanan ünlü sanatçı Paul Gauguin(1848- 1903), baskıya tekrar hayat vermiştir. Ekspresyonist anlayışta baskı resimler yapan sanatçı, gri lekeyi elde etmek için o güne kadar kullanılan tekniklerin dışında bir teknik geliştirmiştir. Daha sonra Eduard Munch(1863-1944) ağaç baskılarında büyük siyah lekeler kullanarak ekspresyonist etkiler yaratmıştır.
Wassily Kandinsky Ve Franz Marc’ın 1911’de başını çektiği, Der Blaue Reiter ( Mavi Süvari) grubu da, ağaçbaskıya ilgi duymuştur. Kandinsky, bu akımla içerikten kurtulup, saf şekil ve renk üzerine yoğunlaşmıştır.
20.yüzyıla kadar Dürer gibi çoğu sanatçı, baskı resim tasarımlarını kendileri yapmış, kalıbı oyan, baskıyı yapan başka ustalar olmuştu. Ekspersyonist sanatçılarda ise bu gelenek bozulmuş, sayılan tüm bu aşamalar sanatçı tarafından yapılmıştır.
ABD’de 1930’lu yılların başlarında görülen ağaçbaskıya ilgi, gerçek anlamda 2. Dünya Savaşı sonrasında artmıştır. Bu yıllarda ABD’de Carol Summers, Seong Moy ve John Ross gibi sanatçılar çalışmalarını bu konuda sürdürürken, İngiltere’de de Michael Rothenstein görülmektedir. Fransa’da aynı dönemlerde Pablo Picasso(1881-1973), baskı tekniğini yorumlayarak eserlerinde kullanmıştır. Özellikle “Baş” isimli ağaçbaskı çalışması, sanatçının önemli eserlerinden biridir.
Yüksek Baskı Teknikleri
En eski baskı tekniğidir. Tekniğin en cazip yanı, tasarımın doğrudan ve basit malzemelerle kalıba oyarak aktarılabilmesidir. Kalıp olarak linol ve ağaç yüksek baskı tekniğinde kullanılan malzemelerdir.
İstenilen görüntünün baskı yüzeyinde oluşması ve kabartma halini alması amacıyla düz yüzeyli bir malzemenin yüzeyinden bir miktar kazınma, yontulma ilkesine dayanılarak yapılır. Beyaz kalması gereken yerlerin linol veya ağaç levha üzerinden oyulup çıkartılması ve yüksekte kalan yerlerin mürekkeplenip basılması mantığına dayanır.
A. Ağaç Baskı: Ağacın gövdesine parelel bir kütük alınır. Deseni sanatçı tarafından bunun üzerine çizilir. Bir rölyef baskı niteliği taşıyan ağaç baskı tekniğinde, kağıda aktarılması istenen imge yüksekte bırakılır ,baskıda çıkması istenmeyen kısımlar kütükte oyulur. Yüksekte kalan bölümlere özel baskı boyalarının merdane ile verilmesinden sonra, kalıp üzerine kağıdı konulup, sırtından bir tahta kaşık veya benzeri bir malzeme yardımıyla ovalayarak ya da bir pres yardımıyla kağıda aktarılması mümkündür.
Ahşap yumuşak olmakla birlikte kaba dokusu ince çizgiler vermeye engeldir.
B. Ağaç Gravür: Ağacın gövdesine dik kesilmiş bir kütük alınır. Elde edilen yüzey daha sert ve sık dokuludur. Baskıda ağaç dokusu daha az hissedilir. Sanatçı çizdiği deseni kendisi oyar. Baskıdan sonra siyah zemin üzerinde desen beyaz olarak çıkar. Pek çok baskıda ağaç oyma ve ağaç gravür teknikleri beraber kullanılır. Renkli baskı için ya her renk için ayrı ahşap blok kullanılır ya da baskı yapıldıktan sonra elle renkler boyanır.
Ağaç baskıda kullanılan ağacın cinsinin daha yumuşak olması nedeniyle çok fazla sayıda baskı yapılamaz. Ancak ağaç gravür yönteminde ise ağacın sert yapısı, alınacak baskı sayısını arttırmaktadır. Ancak ağaç gravürde, ağaç oymada olduğu gibi büyük boyutlu baskı basma olanağı yoktur.
C. Linol Baskı: Sanatçıların yeğledikleri, yapıtlarını çoğaltmak için kullandıkları ve ayrıca birçok okulda da öğretimi yapılan bu teknikte LİNOLYUM, linol oyma bıçaklarıyla oyulup kalıp hazırlanır. Bu baskıda da, ağaç baskıda olduğu gibi beyaz bırakılması istenen yerler oyulur ve merdane yardımıyla mürekkep kalıba sürülür. Kalıp üzerine yerleştirilen kağıdın tersinden tahta kaşık ya da benzeri bir malzeme ile sürterek baskı, kağıda aktarılır.Her renk için ayrı kalıp hazırlanması gerekir.
Kaynak: İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi
Birinci bölüm sonu!…
baskı teknikleri (II) sayfası için tıklayınız…Baskı Teknikleri yazı dizimiz dört bölümden oluşacaktır.
