Bursa tarihinde özel bir yeri olan Bursa – Mudanya Demiryolu’nun geçmişten bugüne uzanan öyküsü ve belgeleri bu yazının konusudur…
Nur içinde yatsın, rahmetli annem bana kendi çocukluk anılarını anlatırken kendi dönemi içinde Hisar mahallesi anılarının yanında anneannesi ve annesi ile çıktığı günübirlik Mudanya treni gezilerinden de bahsederdi. Hatta eski Mudanya yolundan her geçişimizde trenin hangi güzergah üzerinden gittiğini anlatır, konu hakkında derinlemesine bilgiler verirdi. Anlattığına göre tren insanın koşma hızına yakın bir hızda gider, hele Yörükali’ye doğru rampayı tırmanırken burasını güç bela çıkarmış. Öyle ki trende seyahat edenler bu rampayı çıkarken trenden inip üzüm bağlarından üzüm koparır, dalına parasını bağlar ve trene geri dönerlermiş.
Bursa-Mudanya yolculuğu bu trenle yaklaşık iki-üç saat sürermiş. yaklaşık 42 km’lik (41.780 m) yolun bu kadar uzun sürdüğü düşünülürse trenin ne kadar yavaş gittiğini siz düşünün.
Üç farklı yolcu mevki bulunan trene ayrıca yük vagonları da bağlanır. Bu vagonlar ile İstanbul’a meyve sebze, Fransa ya gönderilmek üzere ham ipek Mudanya limanına taşınırken; Merinos Fabrikası’nın kömürü de bu trenlerle taşınmış. Kömürler, Zonguldak’tan vapurla Mudanya Limanı’na indirildikten sonra Mudanya Treni ile Merinos Fabrikasına getiriliyormuş. Ayrıca bu tren asker sevkiyatında da kullanılmış.
(Haritanın büyük halini görmek için harita üzerine tıklayın)
Araştırma sonucunda elde ettiğim bilgilere göre Hat boyunca 2 tanesi büyük, 13 tanesi küçük olmak üzere 15 madeni, 14 kâgir köprü, 92 menfez, 6 istasyon bulunmaktadır. İstasyonlar; Mudanya, Yörükali, Koru, Çekirge, Muradiye, Bursa Demirtaş istasyonlarıdır. İstasyonlardan Muradiye İstasyonu’nun ismi 1945 yılında Merinos olarak değiştirilecektir. Demiryolunda sefer yapan trenlerde, 4’ü atıl 6 tanesi kullanılan 10 lokomotif, 14 yolcu – 50 yük vagonu mevcuttur .
Tren hattı yıllar evvel yok olmuş ama izlerini hala Bursa’da ve Mudanya’da görmek mümkün. Mudanya sahil şeridinde, denize nazır uzunca bir bina olan Mudanya Garı, 1849 yılında Fransızlar tarafından gümrük binası olarak inşa edilmiş. Bugün otel olarak Mudanya’ya hizmet vermeye devam ediyor.
Bursa’da ise Merinos ve Acemler (Çekirge) istasyon binaları hala ayakta. kır düğünü, kafeterya binası ve restaurant olarak kullanılıyorlar. Ayrıca tren hattının geçtiği cadde hala daha Demiryolu Caddesi olarak adlandırılıyor. O yıllardan kalan anılar ve yaşananlar Mudanya ve Bursa’nın derin bağlarını hala yaşatır nitelikte.
Osmanlı yöneticilerinin demiryoluna verdikleri önem 19. yüzyılın ikinci yarısında iyice artmıştı. Bursa’dan Fransa’nın Lyon kentine ham ipek ipliği ihracatını kolaylaştırmak amacıyla, takvimler 1874 yılını gösterdiğinde Mudanya ile Bursa arasında 42 kilometre uzunluğunda bir demiryolu hattı inşa edildi. Bursa’ya ulaşabilmek için 185.000 Osmanlı Lirası (4 200 000 Frank) masraf yapılmış ancak demiryolunun işletmeye açılması mümkün olamamış.
Mudanya’ya trenin gerçek anlamda gelmesi ise 1892 yılına rastlar. Yataklı Vagonlar ve Büyük Ekspres Şirketi Genel Müdürü Negelmakers, hattı onarıp kullanılabilir hale getirmek ve 40 bin Osmanlı lirası karşılığında işletmesinin kendisine verilmesini önermişti. Nagelmarkers’in önerisinde şunlar vardı: “Mudanya hattı Çitli’ye kadar uzatılacak, Bandırma’yı Balıkesir – Simav – Uşak – Afyon ve Konya’ya bağlayacak hat yapılacak, Mudanya’dan Orhaneli – Kütahya – Afyon ve Konya’ya kadar uzanacak bir hat yapılacak.” 8 Haziran 1891’de başlayan onarım çalışmaları tamamlandı ve 17 Haziran 1892’de törenle açıldı. İmtiyazı almış olan M. Nagelmakers, Bursa- Mudanya Osmanlı Demiryolları şirketini kurarak hattı 1892 yılında hizmete açtı. 1. dünya savaşı sonrası demiryolları kamulaştırılırken bu hatta Devlet Demiryolları İdaresi altına alındı.
56 yıllık seferden sonra kaldırılan Mudanya Treni’nin kapatma kararı dönemin Başbakanı Adnan Menderes zamanında verildi. Menderes TBMM’ye sunduğu dilekçede Devlet Demiryolları İdaresi’nce işletildiği müddetçe motorlu taşıtların rekabetinden dolayı bütçede açık veren hattın tasarruf gereği kapatılması gerektiğini yazdı. 1948 yılında Bursa Belediye Binası’nda, Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü, Mudanya Treni’nin geleceği ile ilgili bir toplantı yaparak, trenin ekonomik olmadığı gerekçesiyle 1948 yılında kaldırılması kararlaştırılmış.
RAYLARI 1953 YILINDA SÖKÜLDÜ
Peki sökülen raylar nasıl değerlendirilmiş?
Kapatılan demir yolunun rayları sökülmüş ve Bir kısmı ile Bursa’nın eski sokaklarına bu raylardan ELEKTRİK DİREĞİ bile yapılmış. Bu direkler Bursa’nın Hisar gibi eski mahallelerinde ya da ara sokaklarında hala mevcut.
